Όταν παντρευόμαστε έναν άνθρωπο, φανταζόμαστε ότι θα περάσουμε όλη την υπόλοιπη ζωή μας μαζί του, ότι τα μαλλιά μας θα ασπρίσουν μαζί και μαζί θα χαρούμε τα παιδιά και τα εγγόνια μας. Κάποιες φορές όμως η ζωή τα φέρνει αλλιώς και τελικά εμείς δεν γινόμαστε ένα από αυτά τα ηλικιωμένα ζευγάρια που λατρεύουμε να βλέπουμε να κρατιούνται τρυφερά από το χέρι σε ένα παγκάκι… Τι γίνεται όμως όταν αυτό το καταλαβαίνουμε μετά από πολλά χρόνια γάμου και τα πρώτα –ήντα μας έχουν προλάβει; Πόσο εύκολο είναι να πάρουμε την απόφαση να χωρίσουμε σε πιο μεγάλη ηλικία; Και πώς μπορούμε να το καταφέρουμε;
Πώς φτάνουμε στο χωρισμό μετά από τόσα χρόνια γάμου;
Κάποτε το να χωρίσει ένα ζευγάρι μετά τα –ήντα θεωρούνταν αδιανόητο. Τα τελευταία χρόνια όμως το ποσοστό διαζυγίων ανάμεσα σε ζευγάρια μεγαλύτερων ηλικιών αυξάνεται. Π.χ. στις ΗΠΑ το ποσοστό διαζυγίων στις ηλικίες 50 και πάνω διπλασιάστηκε μεταξύ 1990 και 2010 (Brown, Lin, 2012). Τα νούμερα όμως αυξήθηκαν και στη χώρα μας όπως φαίνεται και από τα τελευταία σχετικά στατιστικά της ΕΛΣΤΑΤ. To 2016 από το σύνολο των 11.013 διαζυγίων στην Ελλάδα, τα 3.185 ήρθαν μετά από 20 χρόνια γάμου και πάνω. Μάλιστα 36 από αυτά αφορούσαν γάμους που είχαν διάρκεια τουλάχιστον 50 χρόνια! 2905 διαζύγια αφορούσαν ηλικίες 50 ετών και άνω και στα 96 από αυτά τουλάχιστον ο ένας σύντροφος ήταν άνω των 75! Το 2017 από το σύνολο των 19.190 διαζυγίων, τα 6100 αφορούσαν γάμους διάρκειας 20 ετών και πάνω ενώ 71 από αυτά αφορούσαν τη λύση γάμων διάρκειας 50 χρόνων και πάνω. Την ίδια χρονιά 5679 διαζύγια αφορούσαν γάμους στους οποίους τουλάχιστον ο ένας σύντροφος ήταν άνω των 50 ενώ στα 138 από αυτά τουλάχιστον ο ένας ήταν πάνω από 75 χρόνων!
Οι λόγοι που έχουν συμβάλει σε αυτό είναι αρκετοί:
Το διαζύγιο δεν είναι πια ταμπού. Πριν από κάποια χρόνια, το να χωρίσει ένα παντρεμένο ζευγάρι ακόμα και σε μικρότερη ηλικία, ειδικά αν είχε παιδιά, ήταν μια πράξη που στιγματιζόταν από τον κοινωνικό περίγυρο. Τόσο οι χωρισμένοι γονείς όσο και τα παιδιά τους γίνονταν θέμα συζήτησης άλλοτε με οίκτο και άλλοτε με περιφρόνηση και πολύ σπάνια με κατανόηση και υποστήριξη. Σήμερα ευτυχώς αυτό έχει αλλάξει με αποτέλεσμα ακόμα και μεγαλύτεροι άνθρωποι να τολμάνε να διεκδικήσουν την «ελευθερία» τους.
Τα παιδιά έχουν μεγαλώσει. Πολλά ζευγάρια που πια δεν ενώνονται μεταξύ τους με αγάπη, συχνά μένουν μαζί «για τα παιδιά» και χωρίζουν όταν τελικά αυτά είναι αρκετά μεγάλα για να «αντέξουν» το γεγονός κατά τη γνώμη τους. Φοβούνται ότι αν χωρίσουν, αυτό θα έχει επιπτώσεις στη ζωή τους ως εκ τούτου «θυσιάζονται» για να τα «προστατεύσουν» από ένα διαζύγιο που θεωρούν ιδιαίτερα τραυματικό. Βέβαια, πολλές φορές ξεχνάνε ότι ο καλός χειρισμός της κατάστασης από τους γονείς μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να το ξεπεράσουν με τις λιγότερες δυνατές απώλειες και ότι είναι προτιμότερο κάποιες φορές τα παιδιά να μεγαλώνουν με τους γονείς τους χωριστά παρά μαζί χωρίς αγάπη και σεβασμό μεταξύ τους.
Οι γυναίκες είναι πλέον οικονομικά ανεξάρτητες. Παλιότερα μια γυναίκα, ειδικά πιο μεγάλη σε ηλικία, δεν τολμούσε να προχωρήσει στη λύση του γάμου ακόμα και αν αυτός ήταν δυστυχισμένος, καθώς το συνηθέστερο ήταν να μην εργάζεται και επομένως η επιβίωσή της να εξαρτιόταν από τον σύζυγό της. Κάποιοι άντρες επίσης ίσως δεν τολμούσαν να χωρίσουν μία γυναίκα που χωρίς αυτούς δε θα μπορούσε να ζήσει αξιοπρεπώς. Αυτό όμως είναι κάτι που επίσης έχει αλλάξει τις τελευταίες δεκαετίες με αποτέλεσμα η απόφαση για το διαζύγιο να έχει γίνει πιο εύκολη.
Το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί. Κάποτε στα 50 και στα 60 οι περισσότεροι θεωρούνταν «γέροι». Σήμερα αυτό είναι κάθε άλλο παρά αλήθεια. Ο μέσος όρος ζωής έχει αυξηθεί σημαντικά με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι άνθρωποι στα –ήντα να είναι ακόμα γεμάτοι όρεξη για ζωή και σημαντικές αλλαγές.
Τώρα φαίνονται τα σημαντικά προβλήματα στη σχέση. Κάποιες φορές, η καθημερινότητα μπορεί να μας κρατήσει «τυφλούς» για χρόνια μπροστά στις αδυναμίες της σχέσης μας. Όταν όμως γύρω στη συνταξιοδότηση, περνάμε αναγκαστικά περισσότερο καιρό με τον σύντροφό μας, αυτές οι αδυναμίες γίνονται ακόμα πιο φανερές. Συνήθειες που μπορεί να μας ενοχλούν, έλλειψη επικοινωνίας, διαφωνίες κ.λπ. παίρνουν άλλες διαστάσεις και χτυπάνε «καμπανάκια».
Συναισθηματική και ερωτική απομάκρυνση. Δεν είναι καθόλου απίθανο με τα χρόνια ένα ζευγάρι, όσο αγαπημένο και να υπήρξε στο παρελθόν, να απομακρυνθεί. Κάποιες φορές, αυτή η συνειδητοποίηση μπορεί να οδηγήσει στο διαζύγιο ακόμα και σε μεγαλύτερες ηλικίες καθώς όλοι έχουμε δικαίωμα να νιώθουμε πληρότητα στη σχέση μας ανεξάρτητα από το πόσω χρονών είμαστε.
Μπορεί ακόμα, σε αυτή τη φάση, να γίνουν φανερές οι διαφορές που έχει ο καθένας ως προς τις ανάγκες του. Μπορεί π.χ. ο ένας να είναι πιο «περιπετειώδης» και να ήθελε πάντα να ταξιδέψει και τώρα που τα παιδιά έχουν φύγει από το σπίτι να θέλει επιτέλους να πραγματοποιήσει αυτά του τα όνειρα. Την ίδια στιγμή όμως ο σύντροφός του μπορεί να μην μοιράζεται την ίδια επιθυμία και αυτό να συμβάλλει επίσης στην απομάκρυνσή τους.
Αφορμή για έναν χωρισμό μπορεί επίσης να αποτελέσει φυσικά η ύπαρξη αισθημάτων για ένα τρίτο πρόσωπο και λοιποί λόγοι.
Το κόστος
Το πώς θα μας αντιμετωπίσουν οι γύρω μας μετά από μια τέτοια απόφαση είναι κάτι που υπάρχει στο μυαλό μάλλον των περισσότερων που χωρίζουν μετά από πολλά χρόνια γάμου και σε μεγαλύτερες ηλικίες. Τι θα πουν τα παιδιά, οι γείτονες, οι συγγενείς, οι συνάδελφοι, οι φίλοι…. Κι η αλήθεια πιθανότατα είναι ότι αρκετοί θα μας φέρουν σε δύσκολη θέση με βλέμματα, υπονοούμενα ή ακόμα και αδιάκριτες ερωτήσεις όπως «το σκέφτηκες καλά;», «τι νομίζεις ότι μπορείς να ζήσεις από δω και πέρα;» κ.λπ. Κάποιοι μπορεί να μιλήσουν για «κρίση μέσης ηλικίας», για «επιπολαιότητα», «παλιμπαιδισμό» κ.ο.κ. ενώ αν η απόφαση για τον χωρισμό ήταν του συντρόφου μας μπορεί να μας φερθούν με λύπηση και οίκτο.
Επίσης, κάποιες φορές, τα παιδιά –παρότι ενήλικα πια- δεν δέχονται πολύ καλά το νέο… Για τα περισσότερα παιδιά οι γονείς τους είναι κάτι αδιαίρετο στο μυαλό τους και δεν είναι απίθανο να δυσκολευτούν στη διαχείριση μιας τέτοιας εξέλιξης. Κάποιες φορές μπορεί επίσης να χρειαστεί να αναλογιστούν τη δυσάρεστη πιθανότητα η οικογενειακή τους ζωή να μην ήταν τόσο ευτυχισμένη όσο πίστευαν, γεγονός που μπορεί να τους δημιουργεί ένα αίσθημα ματαιότητας και απογοήτευσης. Παλιότερες έρευνες έχουν δείξει ότι ειδικά η σχέση με τον πατέρα μπορεί να δοκιμαστεί περισσότερο καθώς τα παιδιά είναι πιο πιθανό να έχουν συχνότερες επαφές με τη μητέρα μετά το διαζύγιο (Silverstein et al. 1997 / Shapiro 2003 ). Επίσης ένας επόμενος γάμος των γονιών –ειδικά του πατέρα- έχει φανεί ότι επίσης μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη σχέση μεταξύ τους (Aquilino 1994). Ωστόσο η σχέση με τους γονείς μας παραμένει σημαντική και στην ενήλικη ζωή μας όπως φαίνεται και από παλιότερες έρευνες που έχουν δείξει ότι οι καλές σχέσεις με τους γονείς μας και όταν έχουμε πια μεγαλώσει συμβάλλουν στην ευεξία και την καλή μας διάθεση (Umberson et al., 2017 / Fingerman, Kim, Birditt, & Zarit, 2016 / Lee & Szinovacz, 2016).
Επιπλέον, όταν ένα ζευγάρι είναι μαζί για πολλά χρόνια, ο κοινωνικός και φιλικός τους περίγυρος είναι συχνά κοινός. Αυτό μπορεί να βάλει τους πρώην πια συντρόφους σε σκέψεις για το πώς θα είναι η κοινωνική τους ζωή από δω και πέρα. Θα μπορούν να κρατήσουν τις φιλίες τους; Τι θα γίνεται σε γιορτές ή άλλες περιστάσεις που υπό άλλες συνθήκες θα πήγαιναν μαζί; Μήπως κάποιοι φίλοι επιλέξουν τον άλλον σύντροφο; Θα μπορέσουν να κάνουν νέους φίλους αν οι παλιοί εξαφανιστούν;… Ξαφνικά το ενδεχόμενο της κοινωνικής μοναξιάς μοιάζει επικίνδυνα κοντά γεμίζοντάς τους ανασφάλεια και αναστολές για το αν έκαναν το σωστό.
Εξίσου δύσκολο είναι, μετά από τον χωρισμό από έναν μακρόχρονο γάμο, να συνηθίσει κανείς τη μοναξιά στο σπίτι, εφόσον φυσικά δεν υπάρχει στη ζωή του κάποιος νέος σύντροφος. Ακόμα και αν η συμβίωση με τον σύντροφό μας δεν ήταν ιδανική, δεν είναι απίθανο να τον αναζητάμε την ώρα του φαγητού ή όταν θέλουμε να σχολιάσουμε κάτι που είδαμε στην τηλεόραση. Ο χρόνος και ο τρόπος που περνάμε την κάθε μέρα μας τώρα αλλάζει ριζικά και η διαχείρισή τους γίνεται πρόκληση. Πόσο μάλλον όταν μεγαλώνουμε και αισθανόμαστε ότι είμαστε κοντά στο να χρειαστούμε τη φροντίδα ενός ανθρώπου αν αρρωστήσουμε, αν καταπέσουμε κ.λπ. Ειδικά αν το διαζύγιο δεν ήταν δική μας επιλογή αλλά του τέως συντρόφου μας, η συναισθηματική και ψυχολογική μας κατάσταση μπορεί να είναι ακόμα πιο ευάλωτη.
Επίσης, τώρα μπορεί να γίνει πιο δύσκολη η διαχείριση των οικονομικών. Νοίκι, λογαριασμοί και λοιπές υποχρεώσεις που πριν μοιράζονταν, τώρα βαρύνουν μόνο τον ίδιο και αυτό ίσως είναι δυσβάσταχτο, ίσως ειδικά στη χώρα μας που πολλοί γονείς εξακολουθούν να στηρίζουν οικονομικά τα ενήλικα παιδιά τους.
Και τώρα τι;
Ο χωρισμός από έναν άνθρωπο με τον οποίο έχουμε περάσει μαζί μια ζωή φέρνει πάντα μαζί του πόνο και πολλές σκέψεις που δεν περνάνε από τη μια μέρα στην άλλη. Ειδικά όσο μεγαλώνουμε αυτό γίνεται πιο δύσκολο καθώς βλέπουμε τις αλλαγές πιο έντονες εκτός από τη ζωή μας και στο σώμα μας, γεγονός που μας γεμίζει με ερωτήματα και ανασφάλειες. «Θα τα καταφέρω χωρίς κάποιον δίπλα μου;», «Πώς θα επιβιώσω οικονομικά;», «Κι αν αρρωστήσω;», «Γιατί φτάσαμε ως εδώ;», «Θα μπορούσα να είχα κάνει κάτι για να το προλάβω;», «Γιατί δεν το έκανα νωρίτερα κι έχασα τόσο χρόνο;»… Όλο αυτό το «κύμα» συναισθημάτων και σκέψεων θέλει επιμονή, προσπάθεια και πολλή δουλειά με τον εαυτό μας. Δώστε λοιπόν στον εαυτό σας τον χρόνο που χρειάζεται.
Ζήστε την περίοδο του πένθους χωρίς ενοχές. Ακόμα και αν το διαζύγιο έγινε με δική σας πρωτοβουλία, φυσικά και έχετε το δικαίωμα να πονέσετε και να «θρηνήσετε» για αυτό το μεγάλο κεφάλαιο της ζωής σας, όσα σας πήρε και όσα σας έδωσε.
Προσέξτε την ψυχική σας υγεία. Σε μια τόσο δύσκολη περίοδο ίσως έρθετε αντιμέτωποι με προβλήματα όπως δυσθυμία, αισθήματα ανεπάρκειας (ίσως νιώθετε π.χ. ότι δεν είστε αρκετά καλοί ή άξιοι ειδικά αν το διαζύγιο ήταν απόφαση του συντρόφου σας), κρίσεις πανικού ή ακόμα και κατάθλιψη. Αν η κακή διάθεση, η θλίψη και άλλα «ύποπτα» συμπτώματα (ανορεξία, έλλειψη ενδιαφέροντος για πράγματα που συνήθως σας ευχαριστούσαν, κακή ποιότητα ύπνου, σωματικά συμπτώματα χωρίς αιτία, απομόνωση κ.λπ.) επιμένουν για πάνω από δύο εβδομάδες, καλό είναι να αναζητήσετε τη βοήθεια κάποιου ειδικού ψυχικής υγείας.
Μην αμελείτε ούτε τη σωματική σας υγεία. Υιοθετήστε μια ισορροπημένη διατροφή, αθληθείτε, πιείτε πολλά υγρά, κοιμηθείτε καλά, μιλήστε με τον γιατρό σας για ό,τι σας απασχολεί. Όταν νιώθουμε καλά σωματικά, δημιουργούμε μια ασπίδα και για την ψυχική μας υγεία.
«Κακομάθετε» τον εαυτό σας. Τώρα είναι που το έχει περισσότερο ανάγκη. Ντυθείτε όμορφα, γυμναστείτε, πηγαίνετε για φαγητό με τους φίλους σας σε ένα ωραίο εστιατόριο, οργανώστε ένα ταξίδι… Κάντε στον εαυτό σας τα χατίρια που πιθανώς του χρωστάτε γιατί τώρα είναι που το έχει περισσότερο ανάγκη.
Φτιάξτε μια υγιή ρουτίνα. Γεμίστε κάθε μέρα σας με πράγματα που σας βοηθάνε να μένετε υγιείς σωματικά και πνευματικά. Καλός ύπνος, ένα ωραίο πρωινό, ένας περίπατος κάθε πρωί, ένα καινούργιο χόμπι, ένας καφές με φίλους… Βρείτε χώρο και χρόνο για κάτι που σας κάνει καλό χωρίς να παραλείπετε καμία μέρα από εδώ και πέρα.
Δοκιμάστε κάτι νέο! Ο καλύτερος τρόπος για να νιώθουμε ζωντανοί και για να αισθανόμαστε ότι ο χρόνος μας δεν πάει χαμένος είναι αυτός. Γι’ αυτό δοκιμάστε μια νέα γεύση, μάθετε μια έκφραση σε μια ξένη γλώσσα, επισκεφθείτε ένα καινούργιο μέρος, δείτε ένα ντοκιμαντέρ για κάτι που δεν ξέρατε…
Αλλά μην το παρακάνετε! Μην «πέφτετε με τα μούτρα στις αλλαγές» γιατί το πιθανότερο είναι να πελαγοδρομήσετε. Να νιώσετε τόσο «πνιγμένοι» από όλα όσα νιώθετε ότι «πρέπει» να κάνετε για να μη σας πάρει από κάτω που τελικά τα πράγματα που θα έπρεπε να σας βοηθάνε να καταλήξουν να γίνουν «βραχνάς». Ξεκινήστε λοιπόν από λίγες και μικρές αλλαγές κάνοντας ένα βήμα τη φορά μέχρι να νιώσετε πιο σίγουροι και έτοιμοι για τα πιο μεγάλα.
Κλείστε τα’ αφτιά σας. Το «τι θα πει ο κόσμος» για εσάς είναι κάτι που δε θα πρέπει να σας αφορά. Ο κόσμος δε σταματά να μιλά ποτέ ακόμα και αν τα έχουμε κάνει όλα «σωστά». Εσείς ξέρετε για ποιους λόγους φτάσατε στον χωρισμό και εσείς έχετε να ζήσετε με αυτό. Κάντε λοιπόν αυτό που θεωρείτε εσείς καλύτερο για τον εαυτό σας και για τη δική σας ζωή.
Ζητήστε βοήθεια από τους δικούς σας ανθρώπους. Αν νιώθετε ότι δεν μπορείτε να τα καταφέρετε μόνοι σας, στραφείτε στους φίλους σας ή άλλους ανθρώπους που μπορεί να εμπιστεύεστε και να θεωρείτε ότι μπορούν να σας βοηθήσουν σε αυτή τη δύσκολη στιγμή. Δεν είναι ανάγκη να τα περάσετε όλα μόνοι σας.
Μην απομονώνεστε. Στηριχτείτε στους παλιούς σας φίλους και αν αυτοί δεν είναι πια διαθέσιμοι, προσπαθήστε να φτιάξετε έναν νέο κύκλο. Ίσως δε θα είναι εύκολο αλλά αξίζει τον κόπο να επιμείνετε. Αναζητήστε ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα (π.χ. γραφτείτε σε κάποιον καλλιτεχνικό σύλλογο ή σε μια ομάδα που διοργανώνει εκδρομές στη φύση, γίνετε εθελοντές σε έναν οργανισμό κ.λπ.) και προσπαθήσετε να ανοιχτείτε σε νέα άτομα που ίσως μπορούν να σας καταλάβουν περισσότερο απ’ όσο περιμένετε.
Διαλέξτε ποιους θέλετε δίπλα σας. Τώρα έχετε ανάγκη από άτομα που θα σας βοηθήσουν να κοιτάξετε μπροστά και όχι πίσω ακόμα και αν διαφωνούν με τη νέα κατάσταση. Αναζητήστε λοιπόν αυτούς για να είναι δίπλα σας στο καινούργιο σας ταξίδι.
Βάλτε τάξη στα οικονομικά σας. Το να ζείτε ξαφνικά μόνοι σας μπορεί να αναστατώσει την καθημερινότητά σας σε μεγάλο βαθμό ειδικά αν τα οικονομικά σας δεν είναι σε μια σειρά. Για να προλάβετε όσο γίνεται την οικονομική ανασφάλεια, προσπαθήστε να εξισορροπήσετε έσοδα και έξοδα, μετακομίστε σε ένα μικρότερο σπίτι κ.λπ. το συντομότερο δυνατό.
Οραματιστείτε τον νέο σας εαυτό. Δείτε το διαζύγιο όχι μόνο σαν τέρμα αλλά και σαν αφετηρία και σκεφτείτε: «Τι θέλω να είμαι από εδώ και πέρα;», «Ποια πράγματα ήθελα πάντα να κάνω αλλά πάντα τα ανέβαλα;», «Πώς μπορώ να καταφέρω έστω κάποια από αυτά;», «Από πού μπορώ να ξεκινήσω;». Η ύπαρξη στόχων και ο δρόμος προς την υλοποίησή τους είναι βασικά εφόδια για την εξέλιξή σας από εδώ και πέρα.
Πώς φτάνουμε στο χωρισμό μετά από τόσα χρόνια γάμου;
Τα παιδιά έχουν μεγαλώσει. Πολλά ζευγάρια που πια δεν ενώνονται μεταξύ τους με αγάπη, συχνά μένουν μαζί «για τα παιδιά» και χωρίζουν όταν τελικά αυτά είναι αρκετά μεγάλα για να «αντέξουν» το γεγονός κατά τη γνώμη τους. Φοβούνται ότι αν χωρίσουν, αυτό θα έχει επιπτώσεις στη ζωή τους ως εκ τούτου «θυσιάζονται» για να τα «προστατεύσουν» από ένα διαζύγιο που θεωρούν ιδιαίτερα τραυματικό. Βέβαια, πολλές φορές ξεχνάνε ότι ο καλός χειρισμός της κατάστασης από τους γονείς μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να το ξεπεράσουν με τις λιγότερες δυνατές απώλειες και ότι είναι προτιμότερο κάποιες φορές τα παιδιά να μεγαλώνουν με τους γονείς τους χωριστά παρά μαζί χωρίς αγάπη και σεβασμό μεταξύ τους.
Τώρα φαίνονται τα σημαντικά προβλήματα στη σχέση. Κάποιες φορές, η καθημερινότητα μπορεί να μας κρατήσει «τυφλούς» για χρόνια μπροστά στις αδυναμίες της σχέσης μας. Όταν όμως γύρω στη συνταξιοδότηση, περνάμε αναγκαστικά περισσότερο καιρό με τον σύντροφό μας, αυτές οι αδυναμίες γίνονται ακόμα πιο φανερές. Συνήθειες που μπορεί να μας ενοχλούν, έλλειψη επικοινωνίας, διαφωνίες κ.λπ. παίρνουν άλλες διαστάσεις και χτυπάνε «καμπανάκια».
Συναισθηματική και ερωτική απομάκρυνση. Δεν είναι καθόλου απίθανο με τα χρόνια ένα ζευγάρι, όσο αγαπημένο και να υπήρξε στο παρελθόν, να απομακρυνθεί. Κάποιες φορές, αυτή η συνειδητοποίηση μπορεί να οδηγήσει στο διαζύγιο ακόμα και σε μεγαλύτερες ηλικίες καθώς όλοι έχουμε δικαίωμα να νιώθουμε πληρότητα στη σχέση μας ανεξάρτητα από το πόσω χρονών είμαστε.
Μπορεί ακόμα, σε αυτή τη φάση, να γίνουν φανερές οι διαφορές που έχει ο καθένας ως προς τις ανάγκες του. Μπορεί π.χ. ο ένας να είναι πιο «περιπετειώδης» και να ήθελε πάντα να ταξιδέψει και τώρα που τα παιδιά έχουν φύγει από το σπίτι να θέλει επιτέλους να πραγματοποιήσει αυτά του τα όνειρα. Την ίδια στιγμή όμως ο σύντροφός του μπορεί να μην μοιράζεται την ίδια επιθυμία και αυτό να συμβάλλει επίσης στην απομάκρυνσή τους.
Αφορμή για έναν χωρισμό μπορεί επίσης να αποτελέσει φυσικά η ύπαρξη αισθημάτων για ένα τρίτο πρόσωπο και λοιποί λόγοι.
Εξίσου δύσκολο είναι, μετά από τον χωρισμό από έναν μακρόχρονο γάμο, να συνηθίσει κανείς τη μοναξιά στο σπίτι, εφόσον φυσικά δεν υπάρχει στη ζωή του κάποιος νέος σύντροφος. Ακόμα και αν η συμβίωση με τον σύντροφό μας δεν ήταν ιδανική, δεν είναι απίθανο να τον αναζητάμε την ώρα του φαγητού ή όταν θέλουμε να σχολιάσουμε κάτι που είδαμε στην τηλεόραση. Ο χρόνος και ο τρόπος που περνάμε την κάθε μέρα μας τώρα αλλάζει ριζικά και η διαχείρισή τους γίνεται πρόκληση. Πόσο μάλλον όταν μεγαλώνουμε και αισθανόμαστε ότι είμαστε κοντά στο να χρειαστούμε τη φροντίδα ενός ανθρώπου αν αρρωστήσουμε, αν καταπέσουμε κ.λπ. Ειδικά αν το διαζύγιο δεν ήταν δική μας επιλογή αλλά του τέως συντρόφου μας, η συναισθηματική και ψυχολογική μας κατάσταση μπορεί να είναι ακόμα πιο ευάλωτη.
Και τώρα τι;
Ζήστε την περίοδο του πένθους χωρίς ενοχές. Ακόμα και αν το διαζύγιο έγινε με δική σας πρωτοβουλία, φυσικά και έχετε το δικαίωμα να πονέσετε και να «θρηνήσετε» για αυτό το μεγάλο κεφάλαιο της ζωής σας, όσα σας πήρε και όσα σας έδωσε.
Προσέξτε την ψυχική σας υγεία. Σε μια τόσο δύσκολη περίοδο ίσως έρθετε αντιμέτωποι με προβλήματα όπως δυσθυμία, αισθήματα ανεπάρκειας (ίσως νιώθετε π.χ. ότι δεν είστε αρκετά καλοί ή άξιοι ειδικά αν το διαζύγιο ήταν απόφαση του συντρόφου σας), κρίσεις πανικού ή ακόμα και κατάθλιψη. Αν η κακή διάθεση, η θλίψη και άλλα «ύποπτα» συμπτώματα (ανορεξία, έλλειψη ενδιαφέροντος για πράγματα που συνήθως σας ευχαριστούσαν, κακή ποιότητα ύπνου, σωματικά συμπτώματα χωρίς αιτία, απομόνωση κ.λπ.) επιμένουν για πάνω από δύο εβδομάδες, καλό είναι να αναζητήσετε τη βοήθεια κάποιου ειδικού ψυχικής υγείας.
Μην αμελείτε ούτε τη σωματική σας υγεία. Υιοθετήστε μια ισορροπημένη διατροφή, αθληθείτε, πιείτε πολλά υγρά, κοιμηθείτε καλά, μιλήστε με τον γιατρό σας για ό,τι σας απασχολεί. Όταν νιώθουμε καλά σωματικά, δημιουργούμε μια ασπίδα και για την ψυχική μας υγεία.
«Κακομάθετε» τον εαυτό σας. Τώρα είναι που το έχει περισσότερο ανάγκη. Ντυθείτε όμορφα, γυμναστείτε, πηγαίνετε για φαγητό με τους φίλους σας σε ένα ωραίο εστιατόριο, οργανώστε ένα ταξίδι… Κάντε στον εαυτό σας τα χατίρια που πιθανώς του χρωστάτε γιατί τώρα είναι που το έχει περισσότερο ανάγκη.
Φτιάξτε μια υγιή ρουτίνα. Γεμίστε κάθε μέρα σας με πράγματα που σας βοηθάνε να μένετε υγιείς σωματικά και πνευματικά. Καλός ύπνος, ένα ωραίο πρωινό, ένας περίπατος κάθε πρωί, ένα καινούργιο χόμπι, ένας καφές με φίλους… Βρείτε χώρο και χρόνο για κάτι που σας κάνει καλό χωρίς να παραλείπετε καμία μέρα από εδώ και πέρα.
Δοκιμάστε κάτι νέο! Ο καλύτερος τρόπος για να νιώθουμε ζωντανοί και για να αισθανόμαστε ότι ο χρόνος μας δεν πάει χαμένος είναι αυτός. Γι’ αυτό δοκιμάστε μια νέα γεύση, μάθετε μια έκφραση σε μια ξένη γλώσσα, επισκεφθείτε ένα καινούργιο μέρος, δείτε ένα ντοκιμαντέρ για κάτι που δεν ξέρατε…
Αλλά μην το παρακάνετε! Μην «πέφτετε με τα μούτρα στις αλλαγές» γιατί το πιθανότερο είναι να πελαγοδρομήσετε. Να νιώσετε τόσο «πνιγμένοι» από όλα όσα νιώθετε ότι «πρέπει» να κάνετε για να μη σας πάρει από κάτω που τελικά τα πράγματα που θα έπρεπε να σας βοηθάνε να καταλήξουν να γίνουν «βραχνάς». Ξεκινήστε λοιπόν από λίγες και μικρές αλλαγές κάνοντας ένα βήμα τη φορά μέχρι να νιώσετε πιο σίγουροι και έτοιμοι για τα πιο μεγάλα.
Ζητήστε βοήθεια από τους δικούς σας ανθρώπους. Αν νιώθετε ότι δεν μπορείτε να τα καταφέρετε μόνοι σας, στραφείτε στους φίλους σας ή άλλους ανθρώπους που μπορεί να εμπιστεύεστε και να θεωρείτε ότι μπορούν να σας βοηθήσουν σε αυτή τη δύσκολη στιγμή. Δεν είναι ανάγκη να τα περάσετε όλα μόνοι σας.
Μην απομονώνεστε. Στηριχτείτε στους παλιούς σας φίλους και αν αυτοί δεν είναι πια διαθέσιμοι, προσπαθήστε να φτιάξετε έναν νέο κύκλο. Ίσως δε θα είναι εύκολο αλλά αξίζει τον κόπο να επιμείνετε. Αναζητήστε ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα (π.χ. γραφτείτε σε κάποιον καλλιτεχνικό σύλλογο ή σε μια ομάδα που διοργανώνει εκδρομές στη φύση, γίνετε εθελοντές σε έναν οργανισμό κ.λπ.) και προσπαθήσετε να ανοιχτείτε σε νέα άτομα που ίσως μπορούν να σας καταλάβουν περισσότερο απ’ όσο περιμένετε.
Βάλτε τάξη στα οικονομικά σας. Το να ζείτε ξαφνικά μόνοι σας μπορεί να αναστατώσει την καθημερινότητά σας σε μεγάλο βαθμό ειδικά αν τα οικονομικά σας δεν είναι σε μια σειρά. Για να προλάβετε όσο γίνεται την οικονομική ανασφάλεια, προσπαθήστε να εξισορροπήσετε έσοδα και έξοδα, μετακομίστε σε ένα μικρότερο σπίτι κ.λπ. το συντομότερο δυνατό.
Οραματιστείτε τον νέο σας εαυτό. Δείτε το διαζύγιο όχι μόνο σαν τέρμα αλλά και σαν αφετηρία και σκεφτείτε: «Τι θέλω να είμαι από εδώ και πέρα;», «Ποια πράγματα ήθελα πάντα να κάνω αλλά πάντα τα ανέβαλα;», «Πώς μπορώ να καταφέρω έστω κάποια από αυτά;», «Από πού μπορώ να ξεκινήσω;». Η ύπαρξη στόχων και ο δρόμος προς την υλοποίησή τους είναι βασικά εφόδια για την εξέλιξή σας από εδώ και πέρα.
