Ο Ηλίας Καραβόλιας απορρίπτει τον ισχυρισμό των Θεσμών πως δήθεν το συστημικό αυτόματο λειτουργεί – κάτι σαν το αόρατο χέρι του Άνταμ Σμιθ για μια τελικά αόρατη ανάπτυξη. Διότι μετά από οκτώ χρόνια λιτότητα, γίνεται σαφές πως δεν κλείνεις την τρύπα του Κράτους, ανοίγοντας τρύπα στην τσέπη σου.
Φίλε αναγνώστη ξέρω ότι τα απλά οικονομικά, τα εκλαικευμένα ίσως, γίνονται πιο εύκολα κατανοητά. Και ξέρω ότι ενίοτε κουράζει υπερβολικά να αναλύουμε δημοσιονομικά μεγέθη και στατιστικά δεδομένα. Είναι κατανοητό όμως πλέον ότι απέχει πολύ η βελτίωση των ατομικών οικονομικών του καθενός από την βελτίωση των δεδομένων της χώρας στην μακροοικονομική της εικόνα.
Οι Θεσμοί αυτό το θεωρούν ως αναγκαίο κακό. Και εδώ κρύβεται ο διάβολος! Σε αυτή την ιδεολογική πεποίθηση, σε αυτό το συστημικό αυτόματο που δήθεν λειτουργεί. Η χρονοκαθυστέρηση στην αύξηση του κατά κεφαλήν διαθέσιμου εισοδήματος. Η έλλειψη επιταχυντών στην διάχυση του οφέλους της ανάπτυξης. Η βιωσιμότητα των μεγεθών και η πραγματική τους συμβολή στο βιοτικό μας επίπεδο θεωρούνται παράπλευρες προσωρινές απώλειες. Κάτι σαν δεδομένο που δεν αλλάζει. Λάθος, μέγα λάθος κατά την ταπεινή μου γνώμη.
Δεν κλείνεις την τρύπα του Κράτους ανοίγοντας τρύπα στην τσέπη σου
Το συμπέρασμα μετά απο οκτώ χρόνια λιτότητας (και ένας θεός ξέρει πόσο ακόμα…) είναι ότι τελικά δεν σπρώχνεις μια οικονομία σε εσωτερική υποτίμηση για να αυξήσεις την ανταγωνιστικότητα της σε ένα απροσδιόριστο μέλλον. Δεν θυσιάζεις τόσο πολύ εισόδημα βραχυπρόθεσμα για να το διατηρήσεις δήθεν αυξημένο μακροπρόθεσμα. Ακούγεται αιρετικό και παράδοξο φίλε αναγνώστη. Όμως η πραγματικότητα δείχνει ότι η τρύπα του Κράτους έκλεισε επειδή ανοίξαμε τρύπες στην τσέπη και στα ταμεία μας, ως άτομα, ως νοικοκυριά, ως επιχειρήσεις. Αν τελικά ήταν τόσο απλό, δεν χρειαζόμασταν νέα δανεικά και γιατρούς απ’ έξω. Εξάλλου ο βραχνάς που μας αρρώστησε, το χρέος – δημόσιο και ιδιωτικό – τελικά αυξήθηκε και αυτό !
Όμως η Δημοσιονομική Πολιτική και η Μακροοικονομία είναι που καθοδηγούν την ζωή μας εδώ και χρόνια. Και αυτό δεν μπορούμε να το παραβλέψουμε. Διαβάζουμε λοιπόν ότι: “Οι αυξημένες εξαγωγές και οι μειωμένες εισαγωγές συνέβαλαν στη διεύρυνση του ΑΕΠ κατά 2,3% σε ετήσια βάση, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ. Υπήρξε άνοδος 0,8% σε τριμηνιαία μέτρηση ενώ με οριακά αρνητικό πρόσημο η κατανάλωση, πτώση στις επενδύσεις”.
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ότι το διεθνές μας εμπόριο άρχισε να ωθεί την ανάπτυξη της χώρας. Όσοι λοιπόν μιλούσαν για τόνωση των εξαγωγών και ανάγκη αύξησης της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών προιόντων και υπηρεσιών στις διεθνείς αγορές, πιθανολογώ ότι θα αρχίσουν να χαίρονται. Για πόσο όμως ;
Σημαίνει άραγε κάτι ακόμη αυτή η εξέλιξη; Ναι, γιατί όπως λέει το ρεπορτάζ. “Τα στοιχεία για τον ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας ανέμενε το ΔΝΤγια το εάν τελικά θα ζητούσε εφαρμογή του μέτρου μείωσης του αφορολογήτου από το 2019. Με τα τελευταία δεδομένα, τέτοιο ενδεχόμενο δεν υπάρχει, ιδίως από την ώρα όπου απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο η ενεργοποίηση του ελληνικού προγράμματος από το Ταμείο”.
Μειωμένη ζήτηση, μειωμένο εισόδημα
Πόσο όμως βιώσιμη είναι η ανάπτυξη που στηρίζεται κυρίως σε τόνωση των εξαγωγών, ενώ υποχωρούν επενδύσεις και κατανάλωση; Δεν χρειάζεται ειδικές γνώσεις μακροοικονομικής θεωρίας για να αντιληφθείς φίλε αναγνώστη ότι ανισορροπία στους συντελεστές της ανάπτυξης παράγει de facto μακροχρόνια ανισορροπία. Να θυμίσω ότι στην προηγούμενη μέτρηση των μεγεθών, οι επενδύσεις είχαν διψήφιο ποσοστό αύξησης. Το ζητούμενο είναι ότι δεν διατηρήθηκε η ορμή, το momentum των επενδύσεων του προηγούμενου τριμήνου. Αυτό είναι πρόβλημα. Όπως είναι πρόβλημα και το ότισυνεχίζεται η πτώση της κατανάλωσης. Κάποιος οπαδός όμως της ορθόδοξης νεοκλασικής σχολής θα έλεγε ότι το ΑΕΠ δεν πρέπει να στηρίζεται και πάρα πολύ στην κατανάλωση. Όμως η μειωμένη εγχώρια ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών δείχνει μειωμένα εισοδήματα. Δείχνει αναβλητικότητα δαπάνης, αβεβαιότητα, μειωμένους τζίρους στις επιχειρήσεις και άλλα πολλά. Κυρίως δείχνει πτώση της αγοραστικής δύναμης των πολιτών μιας χώρας και παρατεταμένη καθίζηση εισοδημάτων
Ας ξεφύγουμε όμως απο την οικονομική ανάλυση. Έννοιες όπως “ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου”, “άμεσες ξένες επενδύσεις” κ.α, ανήκουν στην σφαίρα της στατιστικής καταγραφής. Ας δούμε πόσο αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα της ζωής μας το ποσοστό των μεγεθών. Πόσο αντιλαμβανόμαστε το +/- των στατιστικών δεδομένων. Το χάσμα μικροοικονομίας -μακροοικονομίας έχουμε ξαναγράψει φίλε αναγνώστη ότι δεν μπορεί να αποτυπωθεί σε μεγέθη. Και φυσικά, είναι ορατό δια γυμνού οφθαλμού: όταν δεν σου φθάνει το εισόδημα και ο μισθός για τις υποχρεώσεις σου ενώ τρέχει με ανάπτυξη η οικονομία, προφανώς η ανάπτυξη αυτή δεν έφθασε σε σένα.Και φυσικά το μείζον είναι πότε και πώς θα φθάσει στην τσέπη του καθενός. Πότε θα γράψει ο κάθε πολίτης βιώσιμο πλεόνασμα στα δύσκολα νοερά του μελλοντικά ισοζύγια, στους αβέβαιους υπολογισμούς του.
Το πραγματικό εισόδημα δεν αυξάνεται με επιδόματα
Η κυβέρνηση δοκιμάζει – αφού ξεκίνησε και η προεκλογική περίοδος – να μοιράσει την ανάπτυξη μέσω επιδομάτων. Μέσω αύξησης του μισθού. Μέσω ανόδου του ορίου αναλήψεων, μέσω 12μηνης δοσοποίησης για ΕΝΦΙΑ και λοιπούς φόρους. Πιθανολογώ ότι και μέσω στοχευμένων φοροελαφρύνσεων. Όμως αυτές οι παροχές στοχεύουν μεν στην μικροοικονομία αλλά πρέπει να σταθμίσουμε πώς θα καταστούν βιώσιμες. Και πώς τελικά θα αυξήσουν το πραγματικό εισόδημα. Και εδώ πρέπει να ξεχωρίσουμε τις ονομαστικές παροχές απο τις πραγματικές τους επιπτώσεις.
Όταν π.χ. δεν διαγράφεται μέρος του κόκκινου δανείου σου. Όταν οι παλιές οφειλόμενες εισφορές τρέχουν και αυξάνονται παρά την μείωση των νέων. Όταν λείπει η ρευστότητα και τα κεφάλαια κίνησης των εταιρειών. Τότε οι αυξήσεις μισθών, οι επιδοματικές πολιτικές και οι μή στοχευμένες για προσέλκυση παραγωγικών επενδύσεων φορολογικές ελαφρύνσεις, δημιουργούν μόνο ονομαστικές επιπτώσεις. Γι αυτό και στα νέα δεδομένα της ΕΛΣΤΑΤ που είδαμε στην αρχή, φίλε αναγνώστη, μπορεί να τρέχουν θετικά οι εξαγωγές όμως η κατανάλωση δεν τραβάει και οι επενδύσεις δεν αυξάνονται. Έχουμε έλλειψη πιστώσεων και σχεδόν οριακή ζήτηση χρήματος γι αυτές.
Συστημικό αυτόματο και αόρατο χέρι
Όπως είπα και στην αρχή, απέχει πολύ η βελτίωση των ατομικών οικονομικών του καθενός απο την βελτίωση των δεδομένων της χώρας στην μακροοικονομική της εικόνα. Αυτό το συστημικό αυτόματο που διδαχθήκαμε στα Οικονομικά – η αναγκαστική μεσομακροπρόθεσμη προσαρμογή της μικροοικονομίας σε μια (απροσδιόριστη) μακροοικονομική ισορροπία – τελικά μοιάζει με το φαντασιακό αόρατο χέρι του Adam Smith. Δήθεν εξισορροπεί τις τιμές στις αγορές.
Καιρός να μεριμνήσει λοιπόν η κάθε κυβέρνηση στο πώς να επιταχύνουμε την προσαρμογή αυτή. Αρκεί πρώτα να προσδιορίσουμε, κυρίως να αποδείξουμε στους εταίρους και δανειστές, ποιό είναι το όριο αντοχής της κοινωνίας μπροστά στον όλο και πιο απομακρυσμένο στόχο της ορθόδοξης μακροοικονομικής ισορροπίας των μεγεθών. Με παραδοχές μελλοντικών στόχων που η κοινωνία δεν μπορεί σήμερα να καταστήσει βιώσιμους, καμιά οικονομία δεν θα ισορροπήσει σχεδόν εις το διηνεκές. Και φυσικά η όποια ανάπτυξη δεν θα διαχέεται στους πολλούς. Θα μοιάζει αόρατη…
Το σκίτσο είναι του Θοδωρή Μακρή
Διαβάστε το προηγούμενο άρθρο του Ηλία Καραβόλια στο new deal
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ APP
